[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”162″ img_size=”900*500″ alignment=”center” parallax_scroll=”no”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text text_larger=”no”]
جنگ جهانی اول / جلسه دوم
آغاز جنگ جهانی اول و بهاه تراشی کشورها بر سر قدرت را در این کلسه با یکدیگر به اشتراک خواهیم گذاشت با پارس کمره همراه باشید تا دلیل و تنشهای آغاز جنگ جهانی اول را به هم دنبال کنیم . اتحاد روسیه و بالکان ، دوستی انگلستان با دولت عثمانی و قتل ولیعهد اتریش توسط تروریست ها و کلیه اقدامات در آغاز جنگ جهانی را به هم مرور خواهیم کرد .
آغاز جنگ جهانی اول
در وقوع جنگ جهانی اول عوامل متعددی نقش داشت مهمترین این عوامل بروز بحران های منطقه ای بود که موجب شد قدرت های رقیب اروپایی با مداخله در آن به قدرت نمایی بپردازند این قدرت نمایی به تدریج صف‌بندی کشورهای بزرگ را مشخص تر نمود تا سرانجام به وقوع جنگ جهانی منجر شد عمده ترین بحران های به وجود آمده پیش از جنگ اول جهانی عبارتند از
1- بحران بالکان بحران اول ۱۸۷۶ تا ۱۸۷۷ میلادی
بالکان کلمه ترکی به معنای کوهستان و شامل کشورهای آلبانی بلغارستان کرواسی بوسنی و هرزگوین صربستان مونته نگرو رومانی یونان و مقدونیه می باشد
- این منطقه تا جنگ جهانی اول جزو قلمرو عثمانی بود
- البته اغلب ساکنین آن مسیحی بودند
- و چون از نژاد اسلاو بودند مورد حمایت روسیه بودند پیش از جنگ جهانی اول در دو مقطع این منطقه بحرانی شد
- همچنین دخالت روسیه و کشورهای اروپایی وضعیت را بدتر کرد
بحران اول در فاصله سالهای ۱۸۷۶ و ۱۸۷۷ میلادی اتفاق افتاد شروع این بحران از بوسنی هرزگوین بود مردم هرزگوین به علت فشارهای مالیاتی امپراتوری عثمانی سر به شورش برداشتند در آن گروه‌های سیاسی قومی و دینی متخاصم مانند مسلمان کاتولیک ارتدکسی
گسترش دخالت روسیه در باب شورش
- اسلاو و حتی ترکها متحد شده و علیه حکومت عثمانی قیام کردند
- دولت اتریش حامی شورشیان بود
- عثمانی ها با شدت عمل نسبت به این قیام عمل کردند
- دامنه این قیام به بلغارستان رسید و شورشیان که نام کمیته انقلابی بخارست داشتند
- علیه ماموران عثمانی وارد عمل شده و با خشونت هر چه تمامتر به کشتن ماموران عثمانی و حتی روستاها دست زدند
- این واقعه فرصت مناسبی برای دولت روسیه فراهم آورد تا در امور منطقه دخالت کنند
- سردار روسی با لشکری مجهز به کمک شورشیان رفت روسها ابتدا با اتریش قراردادی محرمانه امضا و سپس به عثمانی اولتیماتوم اتمام حجت داد که در مجادله میان صرب ها با مردم بوسنی و مونته نگرو که مسلمان بودند دخالت نکند
- با وساطت قدرت های اروپایی کنفرانس استانبول برگزار شد
- اروپاییان آمرانه به عثمانی دستور دادند تا در امور این مناطق اصلاحات موثری انجام دهد
آغاز جنگ جهانی اول
نقش قدرتهای اروپایی در آن زمان
قدرتهای اروپایی هرکدام در پی منافع خاص خود در بالکان بودند بنابراین ضمن رقابت با هم سعی داشتند از این وضعیت بهره ببرند مثلاً روسیه و انگلستان در همان شرایط که از سرکوب شورش ها به وسیله عثمانی حمایت می کردند و در خفا به شورشیان اسلحه و کمک مالی می کردند
اتحاد روسیه و بالکان
اوج بحران در سال ۱۸۷۷ میلادی بود که روسیه با متحد کردن ملل بالکان به ویژه بلغارها و رومانیایی ها به عثمانی اعلام جنگ داد و هدف این کشور تصرف استانبول کنترل تنگه‌های بسفر و داردانل و حمایت از ملل مسیحی بالکان بود اگر چه روس ها موفقیت چشمگیری کسب نمودند اما در تصرف استانبول عاجز ماندند
شکل گیری اتحاد روسیه و بالکان
- در ضمن روس ها در مناطق متصرفه شروع به قتل عام مسلمانان کردند
- اندکی بعد صربستان و سپس مونته‌نگرو اعلام استقلال نموده و به نفع روسیه به عثمانی اعلام جنگ دادند
- این امر کار را برای عثمانی بغرنج تر کرد
- استانبول در آستانه اشغال قرار گرفت
- به همین دلیل عثمانی پیشنهاد صلح داده و به بلغارستان و بوسنی‌هرزگوین خودمختاری داد
- به روسها اجازه استفاده کامل از تنگه ها را داد
- در این بین قرار شد در محل سن استفانو پاچیل کوی قرارداد صلح منعقد شود
- این قرارداد به نفع انگلستان فرانسه و اتریش نبود به همین دلیل به آن مخالفت پرداخته و طرح کنگره برلن را فراهم آوردند
- به همین دلیل به تقویت عثمانی اقدام نمودند
دوستی انگلستان با دولت عثمانی
از جمله انگلستان روابط دوستانه با عثمانی آغاز و حتی ناوگانی برای حفاظت تنگه ها به عثمانی اعزام نمود اتریش نیز اگرچه قرارداد سری با روسها داشت اما از گسترش نفوذ روس ها در میان ملل مجاور که بخشی از آن ها در قلمرو اتریش بودند هراس داشت به همین دلیل به هم پیمانی با انگلستان متوجه شد فرانسه و آلمان اگر که خطر کمتری آنها را تهدید می کرد اما در هر حال روس ها را خطری جدی تلقی کرده و سعی در مقابله با این تهدید را نموده اگرچه هر دو کشور با یکدیگر دشمن بودند اما در این مورد اتفاق نظر داشتند
آغاز جنگ جهانی اول
طرحهای روسیه پس از موفقیت در سن استفانو
روسیه پس از موفقیت در صلح سن استفانو طرح بلغارستان بزرگ را مطرح کرد هدف روسها از اعلام بلغارستان بزرگ که شامل بوسنی مقدونیه و کل سرزمین های مابین دانوب و دریای اژه بود عبارتند از:
1) دستیابی به دریاهای آزاد از طریق دریای مدیترانه
2) این دولت دست نشانده روسها بود و ملل اسلاو منطقه را نیز تحت حمایت می گرفت و به همین دلیل نفوذ روز ها در بالکان بیشتر می‌شد
در نهایت کشورهای بزرگ اروپایی ضمن اعتراض به روز ها به تقویت عثمانی پرداخته و روسها در برابر فشارهای بین‌المللی طرح قرارداد برلن را پذیرفت در ۱۸۷۸ کنگره برلین به ابتکار بیسمارک برگزار شد روسها با تمام تلاشی که کردند نتوانستند به اهداف خود دست یابند
مهمترین بندهای توافقنامه برلین عبارتند از:
1- بلغارستان به دو بخش تقسیم شد و قلمرو آن محدود شد و بخشی از آن به یونان داده شد
2- اداره بوسنی هرزگوین به اتریش داده شد
3- مونته نگرو استقلال یافت
4- صربستان و رومانی مستقل اعلام شدند
5- ضمن تاکید بر حقوق اقوام و اقلیت ها در عثمانی برخی از اراضی مانند بندر باتوم و مناطق اردهان و قارص به روسیه داده شد و برخی مناطق مانند بایزید به عثمانی مسترد شد
این توافقنامه با ایجاد کشور های کوچک در بالکان زمینه را برای برخوردهای بعدی میان این ملل فراهم آورد و همین امر موجب دخالت بیشتر دول اروپایی در امور بالکان شد بنابراین عثمانی با طفره رفتن از انجام اصلاحات و نیز درگیری میان این ملل بحران بزرگتری در سالهای ۱۹۱۱ تا ۱۹۱۳ میلادی به وقوع پیوست که جرقه اصلی جنگ در آن بحران زده شد و در ادامه اشاره خواهد شد
2- بحران مراکش
بحران مراکش اصلی‌ترین میدان رقابت میان فرانسه و آلمان در آفریقا بود
اهمیت سوق‌الجیشی این سرزمین و نزدیکی و مجاورت آن با الجزایر مستعمره مهم فرانسه موجب اصلی دخالت آلمان در این سرزمین بود به ویژه انعقاد پیمان دوستی میان فرانسه و انگلستان آلمان را نگران ساخت این بحران در دو نوبت بروز کرد
آغاز جنگ جهانی اول
الف) بحران طنجه:
در سالهای ۱۹۰۵ تا ۱۹۰۶ که طی آن قیصر آلمان ویلهلم دوم با سفر به مراکش در شهر طنجه استقلال مراکش را به رسمیت شناخت هدف اصلی آلمان برهم‌زدن پیمان دوستی فرانسه و انگلستان بود آلمان پیشنهاد برگزاری کنفرانس بین المللی داد این کنفرانس در سال ۱۹۰۶ در الجزیره برگزار شد و با حمایت انگلستان از فرانسه اقدامات آلمان ناکام ماند تنها توفیق آلمان برکناری وزیر خارجه فرانسه تئوفیل دلکسه بود اداره مراکش طبق این کنفرانس به اسپانیا و فرانسه داده شد اما در عوض امتیازاتی مالی و گمرکی برای فرانسه در این کشور در نظر گرفته شد
ب) بحران اغادیر یا اقادیر:
در سال ۱۹۱۱ میلادی فرانسه با استفاده از گرفتاری آلمان در مجادله بین ایتالیا و عثمانی و نیز ضعف اسپانیا در اداره مراکش به اشغال چندین شهر مراکش پرداخت آلمان ناوگان جنگی خود موسوم به پانتر را به بندر اغادیر اعزام کرد و در برابر فرانسه نیز تهدید به جنگ نمود و با وساطت انگلستان آلمان در عوض دریافت مناطقی در سرزمین کنگوی فرانسه قیمومت فرانسه بر مراکش را پذیرفت
- به طور کلی از دخالت در مراکش صرفنظر نمود
- فرانسویان این بار نیز نخست وزیر خویش ژوزف کابیو را برکنار کردند
- تا خشم آلمان فروکش کند البته او را متهم به چاپلوسی و ضعف در برابر آلمان نمودند
- اما او سیاست ضد آلمانی داشت و برکناری او به نفع آلمان بود
3- بحران دوم بالکان ۱۹۰۸ میلادی
ایالات بوسنی و هرزگوین اسما متعلق عثمانی بود اما از سال ۱۸۷۱ میلادی اداره آن به امپراتوری اتریش هنگری مجارستان داده شده بود بروز شورشی در پایتخت عثمانی قسطنطنیه به دو دولت اتریش هنگری و روسیه این فرصت را داد تا در بالکان قدرت نمایی کنند بنابراین وزرای خارجه اتریش هنگری و روسیه در سال ۱۹۰۸ میلادی قراردادی محرمانه میان خود امضا کردند
که طی آن اتریش هنگری سرزمین بوسنی هرزگوین را به کشور خود ملحق نمود در عوض اتریش در برابر عبور آزادانه ناوگان روسیه از تنگه‌های بسفر و داردانل موضع موافق گرفت اتریش سرزمین بوسنی و هرزگوین را بدون دردسر به خاک خود ضمیمه نمود اما روسیه در اعزام ناوگان خود به تنگه ها با مخالفت و تهدید انگلستان مواجه شد و از آن صرف نظر کرد
واکنش اروپاییها
انضمام بوسنی و هرزگوین موجب دو واکنش شدید در اروپا شد نخست دولت صربستان در رویا تشکیل صربستان بزرگ بود که ملل اسلاو جنوبی ساکن در بوسنی و هرزگوین را شامل می شود و قصد جنگ با اتریش داشت و دوم آنکه روسیه در معامله فوق هیچ سودی نکرده بود اگر میان اتریش و صربستان جنگی اتفاق می‌افتاد می‌بایست بنا به ملاحظات نژادی از اسلاو ها دفاع و به اتریش اعلام جنگ دهد که در وضعیت انقلابی موجود در روسیه و گرفتاری این کشور در شرق و نیز در سرزمین عثمانی این جنگ به صلاح منافع روسیه نبود بنابراین روسیه مجبور به سکوت شد و صربستان نیز علیرغم فشار ناسیونالیست های داخلی مجبور شد موقتا از ادعای خود بر بوسنی‌هرزگوین چشم‌پوشی نماید اما نقطه آغاز جنگ از همین جا شکل گرفت
4- حمله ایتالیا به لیبی
در سال ۱۹۱۱ میلادی و در اوج بحران دوم بالکان ایتالیا برخلاف میل و سیاست آلمان به عثمانی اولتیماتوم داد و واگذاری طرابلس و سرزمین لیبی را خواستار شد و بلافاصله به این سرزمین نیرو اعزام کرد این امر به زیان اتحاد مثلث و دولت آلمان بود و همین واقعه موجب شد که در بحبوحه جنگ جهانی ایتالیا از صف متحدین خارج و وارد صف متفقین گردد
5- بحران سوم بالکان ۱۹۱۲ تا ۱۹۱۳ میلادی
روسیه علت اصلی وقوع دوره سوم بحران در منطقه بالکان بود این کشور که در دوره دوم بحران بازی را مقابل دول اروپایی به ویژه آلمان و اتریش باخته بود و شاهد موفقیت اتریش بود تلاش نمود تا هم خفت ناشی از شکست قبلی را جبران نموده و هم عثمانی را تضعیف نماید تا بتواند بر تنگه ها دست یابد در ۱۹۱۲ میلادی منطقه خودمختار مونته‌نگرو به عثمانی اعلام جنگ داد بلغارستان صربستان و یونان به نفع مونته‌نگرو و با پشت گرمی روسیه به عثمانی اعلام جنگ دادند
خلاصه جنگ مونته‌نگرو با دولت عثمانی
- با سپاهی بیش از ۷۰۰ هزار نفر که برای نخستین بار از هواپیما نیز در جنگ استفاده شد
- سپاه ۳۰۰ هزار نفری عثمانی را شکست داده
- همچنین نیروهای متحد تا دروازه های استانبول پیش رفتند
- با وساطت و مداخله آلمان و اتریش و علیرغم میل روسیه عثمانی قرارداد بخارست را در ۱۹۱۳ امضا کرد و سرزمین های اروپایی خویش چشم پوشی کرد
تشنجهای ناشی از دخالت های روسیه ، ایتالیا و اتریش
- در ۱۹۱۳ میلادی میان کشورهای متحد بر سر تقسیم غنایم جنگ با عثمانی جنگ در گرفت
- همین امر بالکان را در یک جنگ داخلی عمیق فرو برد
- مداخلات روسیه ایتالیا و اتریش وضع را بغرنج تر نمود
- بلغارستان با حمایت اتریش و صربستان با حمایت روسیه علیه هم اعلام جنگ نمودند
- اما اتریش به این دلیل که اتحاد مثلث از منافع این کشور در بالکان حمایت نکرده از کمک به بلغارستان خودداری کرد
- در نتیجه صربستان با حمایت کامل روسیه در بلغارستان پیروز شد
- در نتیجه قراردادی در اوایل ۱۹۱۴ در لندن برگزار شد
- این قرارداد تا حدودی منافع روسیه را تامین می‌کرد بنابراین بحران سوم بالکان به سود روسیه خاتمه یافت
6- قتل ولیعهد اتریش و آغاز جنگ اول جهانی
در 28 ژوئن 1914م ولیعهد اتریش آرشیدوک فرانتس فردیناند و همسرش سوفیا چوتک در سارایوو پایتخت بوسنی به دست گاوریلو پرنسیب ترور شد ضارب از ناسیونالیست‌های افراطی صرب و از اعضای گروه دست سیاه بود البته برخی عقیده دارند که زمینه های این ترور در خود اتریش فراهم شده بود به گونه ای که اتومبیل فاقد ایمنی کافی بود و مسیر حرکت وی در سارایوو نیز طوری طرح ریزی شده بود که برای تروریست ها دشواری وجود نداشته باشد در ضمن در همان ابتدای مسیر تروریستی دیگر قصد جان ولیعهد را نمود که جان سالم به در برد و گارد امنیت او را به ادامه مسیر تشویق نمود ولیعهد اتریش با دخالت در امور مجارستان که جزئی از امپراتوری اتریش بود موجبات نارضایتی داخلی را فراهم آورده بود این ترور نقطه آغاز جنگی شد که تا آن زمان در تاریخ جهان کمتر نظیر داشت
ترور ولیعهد اتریش و آغاز جنگ جهانی اول
- ابتدا دولت اتریش به صربستان دستور تحقیق در مورد این ترور با حضور نمایندگان اتریش شد
- صربستان امر تحقیق را پذیرفت
- همچنین دخالت کشور خارجی از جمله اتریش در این امر را رد کرد
- به همین دلیل اتریش به صربستان اعلام جنگ داد
- ( لشکریان صربستان از قبل آماده این جنگ بودندبه مرزهای صربستان اعزام کرد)
- روسیه به نفع صربستان به اتریش اعلام جنگ داد
- آلمان نیز به حمایت از اتریش به روسیه اعلام جنگ نمود
- درضمن آلمان به بلژیک که کشوری بی‌طرف بود حمله نمود
- این کار موجب اعلام جنگ انگلستان و آلمان شد
- فرانسه نیز به نفع انگلستان به آلمان اعلام جنگ نمود
- بدین گونه متحدین شامل اتریش-مجارستان و آلمان و عثمانی و بلغارستان و ایتالیا با متفقین شامل انگلیس فرانسه روسیه صربستان و مونته نگرو که ژاپن پرتغال یونان و رومانی نیز از آنان حمایت می‌کردند مدت ۴ سال با یکدیگر جنگیدند
آغاز جنگ جهانی اول
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
